FERMIN MUGURUZA ETA DUT

(Esan Ozenki, 1997)


Letrak

El hacha quedó clavada. El crudo invierno anunció su final. Y nos quedamos helados. Abre la puerta, dijo; que entre el aire y nos llene otra vez de vida. Respira. Mira el roble callado: sigue en pie, no muere. No hay herida en el corte del hacha. Es un vientre fértil, abierto para que crezca el nuevo brote. ¿Lo ves? No espera al calor. Ya rompe la flor: orgullosa, sabia, generosa. ¿Hueles? Agua fresca. Es el perfume de un reencuentro sin nostalgia. Abre bien la puerta, vamos, que viene Fermin. ¿No oyes? Mira, huele, oye… que vienen Dut. ¿Lo notas? Es la excitación, abre, abre … Siente. Cuando se hizo realidad la primera colaboración entre Dut y Fermin Muguruza, me sorprendí a mi mismo pensando precisamente por qué no me sorprendía que el ex Negu Gorriak se hubiera encamado con los de Hondarribia en el disco de homenaje a Victor Jara. Fermin: inquieto, nervioso, siempre atento, los pies en la tierra de la experiencia y los ojos en el cielo de la ilusión. Dut: también inquietos y nerviosos, los sentidos bien abiertos, con la prudencia de la inexperiencia para detenerse a reflexionar y el arrojo de la juventud para avanzar con firmeza. Por eso no me sorprendía, porque entre uno y otros existe una complicidad musical que les permite saltar sin red, como hicieron en «El derecho de vivir en paz», dinamitando la estructura del original Jara con la inclemencia technológica para así amplificar su alcance. Fermin podría haber colaborado con media docena de grupos, pero creo que un resultado tan excitante sólo podía conseguirlo con Dut, un trío que con la complicidad del de Irún ha ido más allá de lo que sus dos discos anteriores («Dut»-94 ; y «At»-96) hacían presagiar. En cualquier caso, esa experiencia ha dado lugar a todo un álbum recorrido de principio a fin por una sensación de libertad expresiva que me atrevería a considerar como un simple balbuceo comparado con lo que van a ser capaces de gritar bien alto en un futuro. La estremecedora densidad sonora de «Ibili» y «Bidasoa Fundamentalista», los puños bien cerrados y la convicción que sólo da la sinceridad, se llena de color caribeño en «Nik Baditut Sei», un atrevido apunte de drumín bass orgánico que viste una advertencia: manifiesta tu rechazo sigue siendo la consigna, aunque sientas vértigo. La serenidad de Mikel Laboa en»Gazteluak» y Todos Tus Muertos y Lumumba arrimando el hombro entre el ragga y la jungla en «Lepo Moztua» completan el pasillo que conduce hacia otro paisaje de espesura rítmica, «Aizkorak zorroztu»: Henry Rollins entre txalapartas y el eco del free jazz para adornar otra joya antes de que Fermin le cante a la rosa del deleite en «Ezti Potoa», sobre almohadones de post-hardcore, y de que todos juntos desaten su enojo impulsados por la velocidad de «Pentsamendu Bakarra». Deteniéndose a tiempo, se apoyan en el dub a propósito de «Lucrezia», combinando con intuición efectos y guitarras en beneficio de la intensidad que requiere una historia de desilusiones y anhelos compartidos. Y antes de que las palabras de Victor Jara («El derecho de vivir en paz») suenen de labios de Fermin, «Esnatu lurra, esnatu» anuncia entre metáforas y arrastres de trip-hop la llegada de una nueva primavera. La primavera de Fermin Muguruza eta Dut. Abre la puerta. Mira, respira, siente…

Xavier Cervantes

IREKI ATEAK - LETRAS

IBILI

Zergatik ume
Kostatzen zaizu
Horrenbeste ibiltzea
Zergatik ume
Kostatzen zaigu
Horrenbeste ibiltzea
Erratza oinetatik
Hiru ostiraletan
Pasatu beharko dizut
Erratza oinetatik
Hiru ostiraletan
Pasatu beharko dizut
Jada ibiltzen zara
Bide egiten duzu
Zenbat urrats txiki
Egin behar dituzu
Horren gutxi aurreratzeko
Zenbat urrats txiki
Egin behar ditugu
Horren gutxi aurreratzeko
Pausu asko eman behar
Pausu asko eman behar

Pittin bat aurreratzeko
Lasaitu semea
Gaur “Maitagarria”
Autobusez baikoaz
Jada ibiltzen zara
Bide egiten duzu
Hau dena aldatuko da
Irakatsidazu orain

Ireki ba ateak

BIDASOA FUNDAMENTALISTA

Bidasoa fundamentalistainoiz ez!
Irune entzun kontakizun hau
Danborra hartu baino lehenago
Duela urte batzu gertatu zen
Aitzakitzat hartuz tradizio
Emakumeen eskubideak zikindu
Eta bortxatu zituzten propio
Kolpeak eta irainak
Bidasoa fundamentalista
Inoiz ez!

Kirol kaia, langabezia…
Neskak jaian baino nahiago
Historia errepikatu zen, oroitu
Neguren “Hipokrisiari stop!”
Buru ablazioaz ahalgeturik
Egun, parte hartzen dugu denok
Unai eta libe eskopetarekin
Maider txilibituarekin, zer arraio!

Bidasoa fundamentalista
Inoiz ez!

Aurreritzien sustraiak
Hain dira sakonak
Arrazoiaren bidea
Luzea bezain zaila dela

Bidasoa fundamentalista
Inoiz ez!

NIK BADITUT SEI

Nik baditut sei faxistentzat
Nik baditut sei faxistentzat
Erre zidaten etxebizitza
Alemaniako herri batetan
Poliziaren aholku jatorra
Izan itzalgailua eskura
Ostera egiten ari nintzen parisen
Front nacionalarekin topo egin nuen
Etorkina naizenez zipoka nenbilen
Senara ninduten bota

Nik baditut sei faxistentzat
Nik baditut sei faxistentzat

Hau da gizarte baten istorioa
Hondoratzen ari dena eta
Hondatzen ari den bitartean
Errepikatzen du behin eta berriz
Orain arte dena onez onean dabil
Orain arte dena onez onean dabil
Garrantzitsua ez da jausaldia
Baizik eta lurreratzea

Nik baditut sei faxistentzat
Nik baditut sei zorabiatu arren
Nik baditut sei faxistentzat
Nik baditut sei zorabiatu arren

GAZTELUAK

Ameskaitzak
Ez nau uzten
Lokartu eta
Berriz jotzen
Gazteluak amiltzen
Gotorleku
Erraldoiak
Harkaitz gorriz
Eraikiak

Gazteluak amiltzen

Gales zitekeen
Eskozia
Irlanda ere
Baina nonbait
Nafarroa
Litzateke
Gure ama
Nafarroa

Ama lurra
Negarretan
Gure ama
Nafarroa

Gazteluak amiltzen
Castles

The nightmare keeps haunting me
Each time I fall asleep,
It hits me again
Castles falling in ruins

Giant forts,
Built of red rock
Castles falling in ruins

It could be wales
Scotland
Or maybe ireland,
But it’ll probably be
Navarre

Our mother
Navarre
Mother earth
Pouring out tears
Our mother
Navarre

LEPO MOZTUA

Lepo moztua
Valdemoro, valdemoro
Gartzelako zomorro

Valdemoro, valdemoro
Gartzelako zomorro

Umilazioaren jokuan
Helduentzako mozorro

Umilazioaren jokuan
Helduentzako mozorro

Presoentzako hizkuntza
Apaldura eta manporro

Presoentzako hizkuntza
Apaldura eta manporro

Biziki arbuiagarri

Biziki arbuiagarri

Biziki arbuiagarri
Bihurtzen da mamorro

Giltzapekoak bilduta
Kontuz gero mozolo

Giltzapekoak bilduta
Kontuz gero mozolo

Haurdun dagoen gazteak
Kristalarekin zorrotz

Haurdun dagoen gazteak
Kristalarekin zorrotz

Zerri baten antzera
Gelditu da kokolo

Zerri baten antzera
Gelditu da kokolo

Bizitza guztirako
Bizitza guztirako

Bizitza guztirako
Zaurimarra lepoko

Lepo moztua
Funtzionari gaiztua

Patuaren esklabua
Emakume maltzurra (x 4)

Hormak
Suntsitu
Hormak
Zehatu
Gartzelero aditu

Inoren duintasuna ez mindu
Istorio honek badu
Bere ikasbidea, ez ahaztu
Aizkorak zorroztu
8.000 urtez
Lurralde honetan
Herria gorputza
Hizkuntza bihotza
Oinarria lurra
Euskarri gaztedia
Konplexupeko garaia

Aspaldian pasa da
Horregatik entzun
Esango dizudana
Euskaldun berria nauzu
Begirune osoa
Gu ere zerbait bagara
Hitz egidazu euskaraz
Euskalduna bazara
Hitz egidazu euskaraz

AIZKORAK ZORROZTU

Aizkorak zorroztu
Gutako bakoitzak
Har dezan gotorlekua
Hizkuntz ahul eta
Zahar honentzat
Gal ditzagun lotsa
Eta aurreritziak
Sendo dadila
Gure hizkera
Haur, agure eta
Animaliekin ezezik
Erabil dezagun
Guztiekin berdin
Bizi dadila beste
Hainbeste mendetan
Izan dadila
Lan tresna eraginkorrena
Bagara, udara, algara, brigada
Dardara, euskara, maskara, taupada
Armada, asanblada, balada, patxada
Izarra, zirrara, ikara, guevara
Sahara, granada, atxaga, araba
Abiada, granada, zartada, galtzada
Lurkara, bultzada, islada, alaba
Ezaba, bolada, ilada, landara

Euskara mara-mara
Hirialdera helduko gara,
Euskara mara-mara
Akelarrearen algaraz,
Euskara mara-mara
Kromletxaren taupadazê;
Mendebaldeko kultura
Kolokan jartzera,
Askatasuna baitugu
Auzolan honen xedea
Ez naiz sentituko
Arrotz nire herrian
Etxean ibiltzekoê?
%30ren arteanê?
Mundu zabalean
Bada gure mintzoa
Bizitzaren alde basatia
Wild side euskara
Aizkorak zorroztu
Euskalduna bazara
Hitz egidazu euskaraz
Aizkorak zorroztu
Bagara, zirrara, galtzada, taupada
Bagara, brigada, euskara, alaba
Bagara, asanblada, bultzada, ikara
Zirrara, euskara, taupada, bagara

EZTI POTOA

Ezti potoa
Klitoria hitz polita da
Galdu esateko lotsa
Oihukatu nahi dut, gerezia
Zein ederra den ezti potoa

Beste hitz emakumearen sexoaz
Zikinkerietan erori gabe?
Satsua, zentzu txarrekoaê?
Gastronomia erotikoa atsegin?

Utzidazu zurea dastatzen
Zein goxoa den ezti potoa
Sexu entsalada probatu?
Denetarik dasta dezagun

Utzidazu zurea dastatzen
Zein goxoa den zure ezti potoa
Lorategi lurrindatua
Lorearen bihotza

Irribarre bertikala, marrubia, ezpainak
Delizien lakua, tximeleta, muxika, kabia
Paradisu loratsua, branka, jadezko atea
Gozoaren larrosa, sumendia, altxor hezea

Zuku festa
Sexu askea
Sentimen poza

PENTSAMENDU BAKARRA

Pentsamendu bakarra
Lan indarra saltzen dut
Plusbalioa oparituz
Ideologiak agur
Esplota nazazu
Ideologiak agur
Esplota nazazu

Pentsuê?
Pentsamendu bakarra
Pentsuê?
Pentsamendu bakarra

200 korporazio
Multinazionalpean
Ekonomia eta
Informazioa
Mundua ustiatzen
Gizakia lerrotzen

Domu
Domu basatia
Domu
Domu metaketa

Merkatu jaungoikoa
Globalizazioa
Hutsik dut burmuina
Emaidazu bazka
Husik dut burmuina
Piztu telebista

Pentsuê?
Pentsamendu bakarra
Pentsuê? Pentsamendu bakarra

LUCREZIA

Gizateriaren aldeko topaketeetan
Ezagutu zintudan. Berlin.
Neoliberalismo hitza trabatzen zitzaigun
Askori elkartasun hitza bezala
Izkiriatu nuen zirriborruak
Balizko liburu baterako
Zure izena zuen titulua. Ekintza garatzeko paradaê:
Kreuzberg-ko inbiss-a

Lucrezia

K.O.B.En ondoan, kebab-a jaten
Tabernari kurdoak tea
Eskaintzen digu irribarretsu. Bi homosexual turkiar
Ferekatzen ari dira goibel

Paristarra zara, ama aljeriarra
Gartzelan dago. Ekintza zuzena.
Banku bat atrakatzeagatik, 12 urteko zigorra
Zu bakarrik ez zaude ordea

Lucrezia

Demo zapatistan, miatu gintuzten
Benjaminen epaiketan ere
Bartzelonan euskaldunak lagun, omen zituen extreme”Oa
Ama laztantzeko irri grebarena

Mundua asaltoz hartu nahi dugunok
Inguratu eta maite zaitugu
Zure begiak bi ilargi dira. Ikusiko dugu elkar dio
Helbiderik gabeko che postalak

Lucrezia

ESNATU, LURRA ESNATU

Negu gorria ez da oraindik bukatu
Udaberria hurbil dela iragartzeko
Joaredunen zintzarriak entzuten ditugu
Neguko letargia astinduz

Gonazpikoa, binaka errenkadan
Ardi larruak, lurra iratzartzeko
Ttuntturroa buruan eta zaldi-isatsa
Izpiritu txarrak uxatzeko

Esnatu lurra, esnatu

Zintzarrien hotsak, barneak kolpatuz
Ihauteriaren hasiera adierazten
Pagadi eta aritzaditan aritzen diren
Motozerrak geldiarazten

Isiltasuna, basoan nagusitzean
Inoiz moztu ezin izan zuten enborrean
Sarturik gelditu zitzaien aizkorari
Begira, loratu zaio kimu bat

Esnatu lurra, esnatu
Kimuak jaio, bizitza loratu
Hastera doa izatearen zikloa
Aiako harriak ere esnatuko dira
Beren indarra barneratzen hasia naiz

Hil zitzaigun lagun bakoitzarengatik
Landatu genuen zuhaitza berpiztu da
Lurra ohartzeko udaberria datorrela
Ihauterietan mozorrotuko gara

Esnatu lurra, esnatu

Negu gorria agurtu, udaberria agertu
Esnatu lurra esnatu
Kimuak jaio, bizitza loratu
Esnatu lurra, esnatu

EL DERECHO DE VIVIR EN PAZ

El derecho de vivir, poeta ho chi min
Que golpea de vietnam a toda la humanidad
Ningun ca”On borrara el surco de tu arrozal
El derecho de vivir en paz

Indochina es el lugar mas alla del ancho mar
Donde revientan la flor con genocidio y napalm
La luna es una explosion que funde todo el clamor
El derecho de vivir en paz

Bizitzeko bideak, poeta ho chi min
Gizateria osoa kolpatzen du vietnamdik
Ez du inork kenduko, arroztiaren ildoa
Bakean bizitzeko bidea

Y yo con nuestra cancion, que es fuego de puro amor
Es palomo palomar, olivo del olivar
Es el canto universal, cadena que hara triunfar
El derecho de vivir en paz

La, la, la……

Kantu unibertsala da
Irabazteko katea
Bakean bizitzeko bidea

El derecho de vivir en paz